İslam İlim ve Düşünce Tarihinde Eleştiri Geleneği

İslami ilimlerin teşekkülünde ve sistematik kazanmasındaki en önemli etken şüphesiz ihtilaflardır. Bu ihtilaflar kaçınılmaz olarak eleştirinin ortaya çıkışına ve gelişimine zemin hazırlamıştır. İhtilaf kültürüne eşlik eden eleştiri, farklı ekollerin ve mezheplerin oluşumunda etkin rol oynamış, İslâm düşüncesinin her daim canlılığını korumasına araç olmuştur. Sahabe döneminden başlayarak gelişimini sürdüren eleştiri olgusu, sonraki asırlarda ilim geleneğinin merkezine yerleşmiş ve adeta bir otokontrol görevini üstlenmiştir. Bu sayede her söz ve görüş tartışılmış, gerektiğinde eleştirilerek eksik yönleri ortaya konulmuştur.

Bu çalışmada eleştiri olgusunun İslâm tarihindeki değeri, pratikleri ve serüveni üzerine değerlendirmeler sunulmuştur. Çalışmada farklı disiplinlerde eleştiri pratiklerine örneklerle değinilmiş, İslâm düşüncesinde eleştirinin kimliği yansıtılmaya çalışılmıştır. Hiç şüphesiz İslâm düşünce tarihinde ve İslâmî ilimlerin değişik alanlarında eleştiri kültürünün birçok örneği bulunmaktadır. Çalışma, bunlardan bazılarını gündeme getirerek eleştiri geleneğinin karakteristiğini yansıtan örnekler sunmayı hedeflemektedir.