Kıraat Edebiyatında ve Tedrisatında Manzum Eser Geleneği

Bu kitap, eş-Şiʿru’t-taʿlīmī’nin İslamî ilimlerde eğitim metodu olarak kullanılmaya başlamasını ve akabinde kıraat alanında yazılan manzum eserleri tespit etmeyi, İbn Mücāhid’in temellerini attığı yedi kıraat ekolünü en iyi temsil eden eserlerden biri olan ve kaleme alındığı günden itibaren kıraat alanında baskın bir rol üstlenen İmam Şāṭıbī’nin (ö. 590/1194) Ḥirzu’l-emānī’sini hem metot hem de içerik açısından tetkik etmeyi ve son olarak Osmanlı’nın son dönemlerinde ve günümüz Türkiye’sinde neden müfredatlarda birçok manzum kıraat eserinin yer almadığını konu edinmektedir. Yapılan incelemelerin sonucunda kıraat alanında yazılan manzum eserlerin İslamî disiplinler arasında daha geniş bir uygulama alanı bulduğunu iddia etmek yanlış olmayacaktır. Ayrıca bu çalışma, bir taraftan Ḥirzu’l-emānī’nin muhteva ve metot analiziyle Şāṭıbī’nin et-Teysīr’i nazma dökmekle kalmadığını gözler önüne sererken, diğer taraftan da bu eseri alanda kaleme alınan diğer eserlerle karşılaştırma imkânı sunmaktadır. Çalışmamızda ayrıca Osmanlı’nın son dönemlerinde ve günümüzde ne yazık ki kıraat talebelerinin metin ezberi noktasında tembellik göstermeleri sebebiyle hem Ḥirzu’l-emānī’nin hem de nispeten diğer eserlerin ezberlenmesinin yavaş yavaş bırakıldığı saptanmıştır. Buna aynı dönemlerde kıraat ilmine duyulan ilginin azalmış olması da eklenebilir. Tüm bu hususlar muvacehesinde hem DİB Haseki Eğitim Merkezleri’nde hem İlahiyat Fakülteleri Kıraat Anabilim Dallarında -Muḥammed Emīn Efendī’nin de ifade ettiği gibi- kıraat alanında yazılan manzumelerin hiç olmazsa uṣūl bölümlerinin ezberlenmesi teklif edilmiştir. Ayrıca alanın uzmanları tarafından da önerilen dereceli (7, 10/ʿaşere-i ṣuġrā, 10/ʿaşere-i kubrā) kıraat eğitiminin de gündeme alınmasının altı çizilmiştir. Son olarak ifade etmek isteriz ki çalışma boyunca manzum eserlerin ezberlenmesine olan vurgumuz asla alanda yer alan problemli meselelerin göz ardı edilmesinden değil, aksine kıraat eğitimini hem tarihiyle hem de eğitim-öğretim sistemiyle incelemenin alanın problemli meselelerini ele almada kolaylık sunacağına olan kanaatimizden ileri gelmektedir.