18. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi ve İstanbul Gümrüğü

1750-1800 yılları arasında İstanbul Gümrüğü’nü konu edinen bu çalışma; XVIII. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi ve Maliyesi, İstanbul Gümrük Teşkilâtı, Gümrük Kayıtlarında İstanbul’un Ticareti, İstanbul Gümrüklerinin Hasılatları ile Gümrükte Yaşanan Problemler başlıklarını taşıyan beş bölüm üzerinden inşa edilmiştir. Osmanlı arşiv kaynaklarına dayanarak incelenen İstanbul Gümrüğü, iki temel nokta üzerinden anlatılmaya çalışılmıştır. Bunlardan ilki, devletin ekonomi ile ilişkisinin aracı ve kaynağı olarak gümrüğün malî; diğeri ise, Osmanlı başkentinde cereyan eden iç ve dış ticaretin kayıt altına alındığı kurum olarak gümrüğün ekonomik tarafını yansıtmaktadır. Bu çalışmada İstanbul Gümrüğü öncelikle malî bir teşkilât olarak ele alınmış, onun malî bünyesinin özellikleri açıklanmaya çalışılmış; bu sayede gümrük; malî değeri, yönetimi, işlevleri ve işleyişi bakımından incelenmiştir. XVIII. yüzyılda Osmanlı ekonomisinde iç ve dış ticaret yapılarının genel değerlendirmesinin yapıldığı çalışma, İstanbul’un şehir ve liman olarak öne çıkan karakterini belirlemeye imkân tanımaktadır. Bu anlamda, İstanbul Gümrüğü üzerinden gerek Osmanlı maliyesinde gerekse Osmanlı ekonomisi ve ticaretinde meydana gelen değişmeleri ve geliştirilen yaklaşımları değerlendirmek mümkün olacaktır.