Muhtar Es-Sekafi: Şiiliğe Dair Farklı Bir Okuma

Muhtâr es-Sekafî (ö. 67/687), İslâm Tarihi’nde siyasî faaliyetlerinin yanı sıra itikâdi fikirleri açısından da önemli bir şahsiyettir. Kûfe şehrini kısa bir süre yöneten Muhtâr, Kerbelâ’da şehit olan Hz. Hüseyin’in intikamını almak için mevâli ile birlikte Emevîler ve Zübeyrîlere karşı mücadele vermiştir. Muhtâr’ın siyasî hayatının yanında imâmet, nübüvvet, bedâ ve rec‘at meseleleri ile ilgili fikirleri ve sonraki dönem Şiî fırkalara etkisi, bu çalışmanın genel amacını teşkil etmektedir.

Bu çalışmada Muhtâr’ın itikâdi fikirlerine geçmeden önce kendisine kadarki dönemde Kûfe şehrinin genel durumu hakkında bilgi verildikten sonra birinci bölümde onun doğumu, ailesi ve gençlik yıllarındaki faaliyetleri ele alınmıştır. Akabinde Muhtâr’ın Hz. Hüseyin’in amcasının oğlu Müslim b. Akîl’e yardımı ile başlayan siyasî hayatı kronolojik sıra esas alınarak anlatılmaya çalışılmıştır. Siyasî hayatı anlatıldıktan sonra Ehl-i Beyt mensupları ve sahâbe ile ilişkilerine dair çeşitli rivâyetler ve anlatımlara değinilmiştir.

İkinci bölümde hayatındaki siyasî ve fikri değişimlerine rağmen Şiî/Râfizî bir çizgide faaliyetler icra eden Muhtâr’ın itikâdi görüşlerine yer verilmiştir. Bu bölümde öncelikle ilgili kavramlar açıklanmış, akabinde İslâm tarihçileri ve İslâm Mezhepleri tarihçilerince konulara dair dile getirilen mülâhaza ve iddialar ele alınıp söz konusu yaklaşımlar, tahlil ve kritik edilerek değerlendirilmeye tabi tutulmuştur.
Son bölümde ise Muhtâr es-Sekafî’nin kendisinden sonraki Şiî düşünce ve fırkalara etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Genel olarak Muhtâr, itikâdi fikirleri ile Şîa mezhebinin Keysâniyye, Gulât-ı Şîa, İmâmiyye ve Zeydiyye fırkalarına bazı konularda etki ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Özellikle imâmet ve bedâ konularında kendisinden sonraki Şiî düşünceye doğrudan etkisinin yanında nübüvvet ve rec‘at meselelerinde onun bir rol model olduğu anlaşılmaktadır.