Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Oy Hakkının Kapsamı ve Etkisi

TTK, "anonim şirketi, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirket" olarak tanımlamıştır (TTK md. 329). Ortaklık paylarından en az birini edinen kimse, anonim ortaklıkta pay sahibi haline gelir ve söz konusu pay veya payların sağladığı haklardan yararlanır. Bu haklar en genel sınıflandırma ile yönetsel (genel kurula katılma, oy kullanma, bilgi alma ve inceleme hakkı vs.) ve mali haklar (kar payı hakkı, bedelsiz pay alma hakkı, rüçhan hakkı, tasfiye payına katılma hakkı vs.) olarak sınıflandırılmaktadır. Bu noktada çalışmamızın da konusunu oluşturan oy hakkı, önemli yönetsel haklardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerçekten oy hakkı, pay sahiplerinin ortaklık yönetimine katılmasına olanak sağlayan önemli bir haktır. Nitekim, TTK md. 407`de, kanun koyucu, "Pay sahipleri şirket işlerine ilişkin haklarını genel kurulda kullanırlar." ifadesine yer vererek bu hususu vurgulamıştır. Özellikle ortak sayısının arttığı anonim ortaklıklarda, genel kurula katılma ve oy hakları büyük önem kazanmaktadır. Zira, pay sahipleri açısından ortaklık genel kurulunda alınan kararlara yön verilmesinde ve şirket yönetiminin kontrolünde, oy hakkı en etkin araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan, TTK, oy hakkına ilişkin yeni düzenlemeler tesis etmiştir. Özellikle İsviçre Hukuku`nun esintilerini taşıyan söz konusu düzenlemeler, oy hakkına ilişkin olarak ETK`daki rejimi büyük ölçüde değiştirmiş ve bazı belirsiz noktaları açıklığa kavuşturmuştur. Bu nedenlerle, çalışmamızın esas amacı; bu denli önem taşıyan bir yönetsel hak olan oy hakkını yeni mevzuat ve rejimi çerçevesinde yeniden incelemeye çalışmak, özellikle oy hakkına ilişkin olarak mevcut ve doğabilecek sorunları tartışarak çözümler bulmaktır.

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM

OY HAKKININ TANIMI, UNSURLARI VE ÖZELLİKLERİ

I. KAVRAM, TANIMI VE UNSURLARI

A. Kavram

B. Tanım

C. Unsurlar

II. DÜZENLENİŞ BİÇİMİ

A. İsviçre Hukuku`nda

B. Alman Hukuku`nda

C. Türk Hukuku`nda

III. HUKUKİ NİTELİĞİ

A. Genel Kurul Kararının Hukuki Niteliği

B. Oy`un Hukuki Niteliği

C. Hukuki Nitelemenin Sonuçları

D. Müktesep Hak Teorisi ve Oy Hakkının Bu Açıdan Değerlendirilmesi

E. Asgari Oy İlkesi ve Vazgeçilemez Hak Niteliği

IV. OY HAKKINA İLİŞKİN BELİRLİ ÖZELLİKLER

A. Kullanılmasının Güçleştirilememesi

B. Özgürce Kullanılabilmesi

C. Pay Sahibinin Oy Hakkını Kullanırken Anonim Şirketin ve Diğer Ortakların Menfaatlerini Gözetme Zorunluluğunun Bulunmaması

D. Birikimli (Kümülatif) Olarak Kullanılabilmesi

V. OY HAKKININ DİĞER PAY SAHİPLİĞİ HAKLARI İLE İLİŞKİSİ

A. Oy Hakkı ve Genel Kurula Katılma Hakkı

B. Oy Hakkı ve Öneride Bulunma Hakkı

C. Oy Hakkı ve Müzakerelere Katılma (Tartışma) Hakkı

D. Oy Hakkı ve Genel Kurulu Toplantıya Çağırma Hakkı

E. Oy Hakkı ve Gündeme Madde Eklenmesini İsteme Hakkı

F. Oy Hakkı ve Bilgi Alma-İnceleme Hakkı

G. Oy Hakkı ve Genel Kurul Kararlarının İptalini Dava Etme Hakkı

İKİNCİ BÖLÜM

OY HAKKININ KAZANILMASI VE KULLANILMASI

I. OY HAKKININ KAZANILMASI

A. Genel Olarak

B. Oy Hakkının Pay Sahipliği Haklarının Aslen İktisap Edildiği Durumlarda Kazanılması

C. Oy Hakkının Pay Sahipliği Haklarının Devren İktisap Edildiği Durumlarda Kazanılması

D. Pay Üzerinde İntifa Hakkı Bulunması Halinde Oy Hakkını Kullanma Yetkisinin Sahibi

E. Pay Üzerinde Rehin Hakkı Bulunması Halinde Oy Hakkını Kullanma Yetkisinin Sahibi

F. Kaydîleştirilmiş Paylarda Oy Hakkını Kullanma Yetkisinin Sahibi

II. OY HAKKINI KULLANACAK KİŞİ

A. Oy Hakkının Pay Sahibi Tarafından (Asaleten) Kullanılması

B. Oy Hakkının Temsilci Aracılığı ile Kullanılması

III. OY HAKKININ SERMAYE TEMELLİ OLMASI VE SERMAYEYE KATILIM ORANININ ETKİSİ

IV. OY HAKKININ PAYLARIN TOPLAM İTİBARİ DEĞERİYLE ORANTILI OLARAK KULLANILMASI İLKESİ

A. Genel Olarak

B. İtibari Değer Kavramı ve İşlevi

C. Pay Bedelinin Ödenmesinin Oy Hakkına Etkisi

V. OY HAKKININ BELİRLENMESİNDE İTİBARİ DEĞERİN İSTİSNAİ ETKİ ALANI: OYDA İMTİYAZ

A. Genel Olarak

B. Oy Hakkında İmtiyazın Sadece Açık İmtiyaz Yöntemi İle Tanınabilmesi Kuralı ve Farklı İtibari Değerdeki Paylara Eşit Oy Hakkı Sorunu

C. Oyda İmtiyazın Kapsam ve Sınırları

D. Oy Hakkında İmtiyazın Korunması ve İmtiyazlı Pay Sahipleri Özel Kurulu

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

OY HAKKINA İLİŞKİN YASAL SINIRLAMALAR

I. YASAL SINIRLAMALARIN TÜRLERİ

A. Oydan Yoksunluk

B. Oy Hakkının Donması

II. SINIRLAMALARIN SONUÇLARI

A. Oy Hakkının Kullanılamaması

B. Oy Hakkı Sınırlamalarının Diğer Yönetsel Haklara Etkisi

C. Oy Hakkı Kullanılamayan Payların Genel Kurul Toplantı ve Karar Yetersayılarına Etkisi

D. Sınırlamaların Dolanılması ve Sınırlamaların Doğrudan veya Dolaylı Olarak Aşılmasına İlişkin Hukuki Koruma

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

OY HAKKINA İLİŞKİN ESAS SÖZLEŞMESEL SINIRLAMALAR

I. ESAS SÖZLEŞMESEL OY SINIRLAMALARININ GELİŞİMİ ve POZİTİF DÜZENLEMELERE BAKIŞ

II. ESAS SÖZLEŞMESEL OY SINIRLAMALARININ AMACI

A. Oy Gücünün Yoğunlaşmasının Önlenmesi ve Azlık Pay Sahiplerinin Çoğunluğa Karşı Korunması

B. Yabancılaşmanın Önlenmesi ve Ekonomik Bağımsızlığın Korunması

C. Bağlam Hükümlerinin Tamamlanması

D. Ortaklığa Yeni Yatırımcıların Gelmesinin Sağlanması

III. ESAS SÖZLEŞMEYLE OY GÜCÜNÜN SINIRLANDIRILMASINA İLİŞKİN ÖLÇÜTLER

A. Asgari Oy Hakkının Gözetilmesi

B. Sınırlamanın Maddi, Objektif Gerekçelere Dayanması ve Ortaklık Menfaatinin Gereği Olması

C. Esas Sözleşmede Hüküm Bulunması

IV. SINIRLANDIRMA YÖNTEMLERİ

A. Oy Hakkının Özüne İlişkin Sınırlamalar

B. Oy Hakkının Kullanılmasına İlişkin Sınırlamalar

C. Temsil Yoluyla Oy Kullanmaya İlişkin Sınırlamalar

D. Geçersiz Kabul Edilen Diğer Yöntemler ve Esas Sözleşmede Yer Verilen Grup Klozu (Gruppenklausel) Sorunu

V. OY GÜCÜNÜN DOLAYLI OLARAK ve DOĞRUDAN SINIRLANMASI

VI. TEK PAYA SAHİP OLAN ORTAĞIN OY HAKKININ SINIRLANDIRILABİLMESİ SORUNU

VII. AYKIRI SINIRLANDIRMANIN HUKUKİ SONUÇLARI

A. Sınırlamaya İlişkin Ölçütlere Uyulmaması

B. Eşit İşlem İlkesi Bakımından Durum

VIII. OY SINIRLAMALARI VE DİĞER HUKUKİ KURUMLAR

A. Oy Sınırlamaları ve Oyda İmtiyaz

B. Oy Sınırlamaları ve Bağlam

C. Oy Sınırlamaları ve Kanuni Sınırlamalar

IX. OY SINIRLAMASININ ETKİ ALANI VE ÇEŞİTLİ İSTİSNALAR GETİRİLMESİ SORUNU

X. SINIRLAMALARIN KALDIRILMASI

XI. ESAS SÖZLEŞMESEL SINIRLAMALARA ÖZGÜ SONUÇLAR

SONUÇ

KAYNAKÇA