Emevi Devleti Irak Genel Valilerinin Yönetim Anlayışı

Emevîler hilâfeti ele geçirme yöntemleri, idarede takip ettikleri politikaları, gerçekleştirdikleri fetih hareketleri ve dönemlerinde meydana gelen pek çok siyasî olayla İslâm Tarihi’nde yerini almış güçlü bir devlettir.
Bu devleti ön plana çıkaran önemli bir etken de eyaletlerini yöneten kudretli valileridir. Bunlar arasında en meşhur olanları ise hiç şüphesiz Irak genel valileridir.
Irak bölgesi stratejik önemi, doğu bölgesi fetih hareketlerinin merkez üssü olması ve ekonomik açıdan hazine için ciddi bir gelir kapısı oluşu nedeniyle devlet için çok önemli konumdaydı. Buna karşın bölge Emevî muhaliflerinin de en yoğun olduğu yerdi. Tüm bu nedenlere bağlı olarak Emevî Devleti siyasî olarak istikrarı sağlamak ve muhalif hareketleri kontrol altında tutabilmek adına Irak’ı geniş yetkilere sahip güçlü valiler eliyle yönetmeye çalışmıştır.
Kuruluş ve yükseliş dönemlerinde dirayetli duruşları ve sert yönetim anlayışlarıyla bölgede devlet otoritesini kesin biçimde sağlayan Irak genel valileri, merkezî otoritenin zayıflaması ve kabile dengelerinin bozulmasıyla bölgeyi idare etmekte zorlandılar. Uyguladıkları sertlik yanlısı idarî anlayış ufak isyan hareketlerinin bile taraftar bulmasına zemin hazırladı.
Devletin mevâli politikasının bölgedeki uygulayıcıları olan idareciler, İslâm’ın adalet ve eşitlik ilkelerini tatbik ettikleri dönemlerde fetihlerle birlikte İslamiyetin yayılmasında etkili oldular. Ancak devlet politikası, kişisel yönetim anlayışı, kabilecilik ve ekonomik kaygılar nedeniyle uygulanan politikalar neticesinde özellikle Türkler arasında İslamın yayılması yavaş oldu. Emevîlerin Irak genel valilerinin güzel uygulamaları sonraki dönemlere örnek olurken kaba ve sert yönetim anlayışları ile bu tutumun bölgedeki etkileri devletin yıkılış nedenleri arasında sayılır.