Heşt Behişt Mesnevisi Behişt-Abad

XVII. yüzyıl şairlerinden olan Va’dî Ahmed Efendi (öl.1095/1684)’nin hayatı hakkında kaynaklarda çok fazla bilgi bulunamasa da son çeyrek asırda yapılan çalışmalar ile şairin Dîvân’ı ve Fîrûz u Dil-efrûz adlı mesnevisi olduğu tespit edilmiş ve araştırmacıların istifadesine sunulmuştu. Son yıllara kadar Va’dî’nin başka bir eserinin varlığı bilinmemekteydi.
Bu çalışmada, Va’dî Ahmed Efendi’nin kısa süre önce tespit edilen Heşt Behişt isimli mesnevisi incelenmiştir. Mevcut bilgilerimize göre Va’dî’ye aidiyetinde şüphe görülmeyen Heşt Behişt, H 1087 / M 1676-77 yıllarında telif edilmiş olmasına rağmen XVIII. yüzyılın başlarında Fasîh mahlaslı bir şair tarafından mahlas beyitlerinde ve methiyelerde değişiklikler yapılarak ve kısaltılarak sahiplenilmiş ve Behişt-âbâd ismiyle tekrar telif edilmiştir. Bu yönüyle Türk edebiyatının ilginç eserleri arasına girebilecek Heşt Behişt’in tespit edebildiğimiz tek nüshası Medine Ârif Hikmet Kütüphanesi Türkçe Yazmaları arasındadır. Manzum nasihatnâme türünde olan Heşt Behişt, kurgu bakımından bazı özgünlükler taşımaktadır. Va’dî Efendi’nin çiçeklere karşı özel ilgisinin bir sonucu olarak mesnevide çok sayıda çiçek ismi yahut türü konu edilmiştir. Heşt Behişt bu yönüyle şükûfenâme literatürüne de katkı sağlayacak niteliktedir.
Çalışmada Va’dî Ahmed Efendi’nin hayatı, edebî kişiliği ve eserleri tanıtılmış; Heşt Behişt mesnevisi öncelikle şekil bakımından incelenmiş ve Behişt-âbâd ile ilişkisi ortaya konmuştur. Ardından mesnevi muhteva, dil ve üslup açısından incelenmiş ve ulaşılan tek nüsha üzerinden oluşturulan metin okuyucuların istifadesine sunulmuştur.