İlk Dönem Kelamında İstidlal Problemi

İlk Dönem Kelamında İstidlâl Problemi
Bu çalışma, kelam ilminin temel kaynakları olan Kur’an, Sünnet, icmâ ve akıl ile bu kaynaklara dayalı geliştirilen istidlâl yöntemlerini ilk dönem mu‘tezilî ve sünnî kelam özelinde incelemektedir. Çalışmada, söz konusu kaynakların mezhepler arasında nasıl yorumlandığı, bu yorumların hangi yöntemsel çerçevede geliştirildiği ve özellikle aklî, naklî ve luğavî istidlâl biçimlerinin mezheplerin görüş ayrılıklarını nasıl şekillendirdiği analiz edilmektedir. Mu‘tezile’nin aklı önceleyen yaklaşımı ile sünnî kelamın naslara dayalı istidlâl anlayışı karşılaştırmalı olarak ele alınmakta, her iki ekolün kendi içinde geliştirdiği tutarlı delillendirme yöntemleri ortaya konmaktadır. Ayrıca kıyâsü’l-gâib ale’ş-şâhid, sebr ve taksim gibi klasik istidlâl metotlarının nasıl kullanıldığına da yer verilmekte, bu yöntemlerin hem mu‘tezilî hem sünnî gelenekte ne şekilde uygulandığına dair örnekler sunulmaktadır. Bu metotların özellikle tartışmalı itikadî konularda nasıl işlevselleştirildiği çalışmanın ele aldığı temel konular arasındadır. Son olarak dilin nasları anlama konusundaki katkısı ele alınmaktadır. Mu’tezilî ve sünnî kelamcıların dile atıf yaparak hangi ölçüde kendi görüşlerini temellendirdikleri ifade edilmektedir. Çalışma, ilk dönem kelam düşüncesinde yöntemsel farkların itikadî tercihler üzerindeki belirleyici etkisini vurgulamaktadır.