İslam İktisadının Fıkhi İlkeleri

Şer’î hukuk kuralları, açık bir şekilde belirlenmiş hükümler bütünü ile meşhur fakihlerin herhangi bir fiil, kurum ya da politikanın İslam’a uygunluğunu belirlemek için Kur’an ve sünnetten çıkardığı küllî kaidelerden oluşmaktadır. Bu küllî kaideler nasların ruhunun sistematik bir yansıması olarak çağlar boyunca bir birinden farklı meselelerde insanlara rehberlik etmiştir. Bu çalışma, fert ve toplumlumun iktisadî hayatı ile ilgili olan ve hayli kabul görmüş bazı küllî kaidelerin ele alınması ve bunların çağdaş iktisadî meselelere uygulanması hususunda bir çabanın ürünüdür.

Geniş bir şekilde tasnif edildiğinde bu kaideler temelde; niyet ve fiil, şüphe ve kesinlik, zararı giderme, kolaylaştırma kuralları, alma-verme, nimet-külfet, devletin takdir yetkisi-kamu menfaati, örf ve adet, aldatmanın cezası gibi konularla alakalıdır. Çalışma, bu küllî kaidelerin sınırsız bir şekilde uygulanmaması için konu hakkındaki sınırları da belirtmektedir. Hem küllî kaidelere hasredilmiş özel çalışmalarda hem de bütün genel fıkıh kitaplarında ele alınan bu konuyu, önceki çalışmalarda, fakihler küllî kaidelerin uygulanmasını ya sadece ibadet alanı ya da klasik dönem iktisadî meselelerin sadece bazılarına odaklanarak örneklendirmişlerdir. Bu çalışma, küllî kaidelerin klasik dönem iktisat meselelerinden bazılarına uygulanış örneklerini içerdiği gibi bunların çağdaş dönem iktisadî işlem, kurum ve politikalarına uygulandığı örnekleri de kapsamaktadır.