İslam Ticaret Hukukunda Rekabet

Günümüz dünyasında ekonomik faaliyetlerin temelini serbest piyasa ekonomisi oluşturmaktadır. Serbest piyasa sisteminde üretici, tüketici ve satıcıdan oluşan piyasa aktörleri, ekonomik kararlarını kendi iradeleriyle belirlemekte; üretilecek malın türü, kalitesi ve fiyatı bu iradeye göre şekillenmektedir. Ancak bu sistemin istikrarlı ve adil bir biçimde işleyebilmesinin en önemli unsurlarından birisini adil bir rekabet düzeni oluşturmaktadır. Rekabetin bozulması, yalnızca ekonomik istikrarı değil, aynı zamanda toplumsal adaleti ve ahlaki dengeleri de derinden etkilemektedir. Rekabetin ortadan kalktığı veya haksız biçimde bozulduğu piyasalarda üretime yetersizlikleşmekte, fiyatlar yapay olarak belirlenmekte ve sosyal maliyetler artmaktadır. Haksız rekabetin önlenmesi ise yalnızca ekonomik bir zorunluluk değil, toplumun genel menfaatine ilişkin bir sorumluluk ve hatta ahlaki bir değer olarak görülmelidir. İslâm ticaret hukukunda rekabet, ekonomik işleyişin ve toplumsal ahlaki denetimin bir unsuru olarak değerlendirilmektedir. İslâm ticaret hukukunun öngördüğü sistemde temel hedef, üretim ve tüketimde israfı önleme, gelir dengesini sağlama ve toplumsal refahı artırmaktır. Rekabeti bozucu uygulamalar olan ihtikâr, tekelleşme, aldatıcı reklam veya fiyat manipülasyonu gibi fiiller bu nedenle yasaklanmış; piyasanın serbest ve adil biçimde işlemesi hukuki ve ahlaki bir zorunluluk hâline getirilmiştir. Bu çalışma, İslâm ticaret hukukunun rekabet sistemine ilişkin yaklaşımını bütüncül bir perspektifle ele almayı amaçlamaktadır. Kitapta serbest piyasa ekonomisi, devlet müdahalesi ve toplumsal refah arasındaki dengenin İslâm hukukundaki karşılığı; rekabetin ahlaki zemini, adalet ilkesinin sürdürülebilir bir rekabet düzenindeki rolü; haksız rekabetin hangi ilkelere göre izah edildiği yönüyle korunacaktır. Ayrıca İslâm’ın ticari hayata getirdiği ilkelerin modern ekonomik sistemler mukayesesi yapılarak, günümüzde çağdaş kapitalist piyasa düzenleriyle örtüşen ve örtüşmeyen tarafları bir ekonomik modelin imkânı tartışılacaktır.