Kadi Abdülcebbar`da Dil Bilimsel Çözümleme Düzeyleri ve Lügavi İstidlal

Bu çalışma, İslam düşüncesinin büyük isimlerinden biri olan ve kelam ilminde, tüm kitaplarında savunuculuğunu yaptığı Mu’tezile mezhebinin önderi olacak derecede ön plana çıkan Kâdî Abdülcebbâr’ın dil kullanımlarını ve dile dayalı delilen­dirmelerini incelemektedir. Kelam ilminde derinleşmiş olan bu büyük âlim, bu alanda şöhreti Doğu’ya ve Batı’ya ulaşan benzeri görülmemiş eserler kaleme almıştır. Bu eserlerden birisi de kela­mî mezhebini savunduğu Müteşâbihu’l-Kur’ân adlı kitabıdır. O bu kitabında, dile dayalı, aklî, şer’î ve örfî tüm delilleri toplamış, fikirleri ve görüşlerini bu deliller yardımıyla savunmuştur. Bu delillerle, kelamî mezhebinin görüşleriyle uyumlu olması için Kur’ân ayetlerini farklı anlamlara hamletmiştir. Bu çalışma, Kâdî Abdülcebbâr’ın sarf, nahiv, anlam ve bağlam boyutlarıyla kitabındaki dile dair kullanımlarını ortaya çıkarmayı ve bu kullanımların dil mantığı ve verileriyle uyum içinde olup olmadığını açıklamayı hedeflemektedir. Kâdî’nın dile dayalı çıkarım ve delillendirmelerini doğrulamak için dil literatürüne müracaat edilecektir. Bunu yaparkan, Kâdî Abdülceb­bâr’ın dil kuralları hakkındaki görüşlerini ortaya çıkarmaya, onun Arap dilcilerinden farklı ve aynı yönde serdettiği görüşlerin tespitine çalışılacaktır.