Karahanlı Türkçesinde Duygu Fiilleri

Zihinsel etkinliklerin ilk aşamasında algılar, ikici aşamasında ise duygular vardır. Algıların deneyimcide uyandırdığı etki ve deneyimcinin bu etkiye verdiği psikolojik ve fiziksel tepkiler duyguları ifade eder. İnsana özgü bu etki ve tepkilerin fiil formatındaki ifadesi ise duygu fiilleri ile yapılır. sev-, kork-, utan-, heyecanlan-, pişman ol-, sinirlen- gibi fiiller duygu değeri taşıyan fiillerdir. Duygular düşünceleri, düşünceler de duyguları etkilemektedir. Bir kişinin duygu ve düşüncesi yaşadığı toplumun duygu ve düşünce sistemini yansıtırken, toplumun duygu ve düşünce sistemi de kişinin yaşantısını etkileyebilmektedir. Duygu ile düşünce, insan ile toplum arasındaki etkileşim sürekli ve değişkendir. Bu çalışmada duygu ile düşünce, insan ile toplum arasındaki etkileşimden yola çıkılarak İslamiyet`e geçen ilk Türklerin verdiği eserlerdeki duygu fiillerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu eserler vasıtasıyla 11.yy Müslüman Türk insanının duygularının ortaya çıkarılması ve bu duyguları yansıtabilmek için kullandıkları fiillerin anlamsal özelliklerine göre değerlendirilmesi planlanmıştır. Ayrıca duygu fiillerinin oluşumunda nasıl bir zihinsel sürecin işlediğinin anlaşılması adına duygu fiillerinde görülen metaforların ortaya çıkarılması da hedeflenmiştir.