Mesnevi-i Şerif Şerhi Cilt: 12

İşkodralı İbrahim Fehmî Divanı, edebiyatımızın önemli manzum örnekleri arasında yer alır. Eserdeki muhteva, Fehmî`nin yoğun duygu ve düşünce dünyasına dair önemli ipuçları vermektedir.

Eserde Fehmî`nin klâsik şiir özelliklerinin yanı sıra, mazmun arayışı bağlamında yeni tarz ve üsluplarla, yeni muhteva ile yazdığı şiir örnekleri mevcuttur. Sembolik bir dilin kullanıldığı şiirlerde, farklı algı ve olguları görmek mümkündür.

Şiirlerdeki âşık kavramını erdemli insan ve topluma simge değer olarak işleyen Fehmî; sevgili/maşuk kavramıyla kainatın her yönüyle mükemmelliğini, ulaşılacak yüksek medeniyet/toplum seviyesi ve olgun bireyleri sembolize etmiştir. Fehmî`nin şiirlerinde aşk/sevgi kavramı ise bireylerin yaşam alanındaki mücadeleleri, âlem/dünya ile olan iletişimleri ve yaşamı devam ettiren bir öğe olarak karşımıza çıkmaktadır.

Fehmî`nin şiirlerinde, psikolojik ve sosyolojik anlamda içinde bulunduğu durumlardan kendi eliyle kendisine verdiği zararlara; talihsizliğine ve bahtsızlığına; fakirliğinden ve çektiği ekonomik sıkıntılardan, sağlık problemlerine; gurbetteki ıstıraplarına, yalnızlığından memleket arzusuna ve aşkına; derdini kimseye anlatamamasına, anlatmaya çalıştığında ise kimsenin onu anlamamasına ve anlamak istemeyişine; cahil ve bilgisiz kişiler ile onların kendisine verdiği zararlara ve yaşattığı sıkıntılara kadar birçok bireysel konuyu da görmek mümkündür.