Moğolların Tarihi Göç ve Yerleşim

Türklerle en eski komşuluk ilişkisine sahip olan Moğollar, tarih sahnesinde köklü varlığını günümüze kadar koruyabilmiş halklardan biridir. Orta Asya’da kurulan büyük devletlerin içinde her iki millet birlikte yer almışlardır. Bozkırın geniş alanlarında ayakta kalabilmenin en doğru yolu boylar halinde yaşamaktır. Benzer sosyal hayat yüzyıllarca devam etmiştir. 13 yüzyıl başında Cengiz Han’ın liderliğinde başlayan Moğol yükselişi, Türk kökenli boyları da yanına alarak dünyanın en geniş imparatorluğuna ulaştı. Artık Asya ve Avrupa’nın yarısından fazlası Cengiz Han’ın oğul ve torunlarının hâkimiyeti altına girmişti. En doğuda Tuluy’dan başlayarak, Çin’de Kubilay Han, Doğu Avrupa’da Batu Han, Türkistan’da Çağatay, Moğolistan’da büyük han Ögedey geniş ülkeyi kendi aralarında paylaşarak yönettiler. Büyük hanlık Tuluy’un oğullarına geçince yeni bir idari yapılanmaya gidildi. 
Nitekim Kubilay hanlığın merkezini Çin’e taşıdı. Cengiz Han’ın oğul ve torunları aldıkları mirası Avrasya coğrafyasında sürdürdüler. Doğudaki hanlık, gücünü kaybedince oradaki Moğollar, ülkelerine döndüler. Diğer bölgelerdeki hanlıklar zaman içinde Türk ve İslam kültürünün etkisi altına girdiler. Moğolistan’da kalanlar ise yeni devletler kurarak kendi kaderlerini belirlediler. Kalmuklar bir dönem bütün Orta Asya’yı altüst ettilerse de sonunda yenilgiye uğradılar. Tibet’ten yayılan Budizm’in Lamaizm kolu 1580’lerde Moğolistan ve Sibirya’ya hâkim oldu. Moğollar, 20 yüzyılın ilk çeyreğinde bağımsızlıklarını kazanarak devlet geleneklerinin sürekliliğini kanıtladılar. 1991 sonrasında ise demokrasiye geçerek modern dünyada yerlerini aldılar. Baabar’ın uzun yıllar süren emek sonucu hazırladığı bu kitap, başlangıcından itibaren Moğolların tarihine ışık tutmaktadır. Türkçeye de tercüme edilerek yayımlanması Moğolların daha iyi tanınmasına katkı sağlayacaktır.
‒Prof. Dr. Ahmet Taşağıl