Moskova`nın Aynaları

Devrim! Hava alevler ve dumanla dolu. Dumanların arasından seçilen insan siluetleri biçimsiz ve gerçek dışı görünüyor. Prometheus’un üstün karakterleri, iyilikte ya da kötülükte devleşirler, şeytanlar ya da kurtarıcılar gibi görünürler. Ama gerçekte, duman ve alev perdesinin ardında herkes gibidirler: ne daha büyük ne daha küçük, ne daha iyi ne daha kötü: hepsi aynı bitmek bilmez tutkuların, açlıkların, kibir ve korkuların kullarıdır.
Rusya`da da öyle. Ve bu kitapta devrimin liderlerini gerçekte oldukları gibi, kızıl parıltının nüfuz etmediği ve herkes gibi, yaşadıkları evlerinde tanıdığım gibi göstermeye çalıştım.

Büyük olaylar büyük adamlar yaratır. Çünkü büyük olayların ortasında kendini koruyacak kadar güçlü olmak bile büyük olmaktır. Bir olay yoksa, güç hiçbir işe yaramaz. Eğer 1917 isyanı da 1905 isyanı gibi başarısız olsaydı, Lenin hayatını Cenevre`de bir tavan arasında geçirecek, Troçki New York`ta bir çatı katında yaşayıp ve ölecek, Kalinin hayal kırıklığına uğramış, borç yükü altında bir köylü, Çiçerin sürgünde nafile bir eski diplomat olarak kalacaktı. Dünya onların isimlerini bilmeyecekti: tıpkı 16. Louis o kadar sıkıcı ve etkisiz olmasaydı dünyanın Napolyon`u, Danton`u, Marat`yı ya da Robespierre`i bilmeyeceği gibi. Ama 1917 isyanı bir devrime dönüştü ve onun muazzam itici gücü ve yükselişi, sürgünde olanları yüceltti. İnsan olarak onları değiştirmedi.