Münzevi Bilge

İnsanın özünü yakalamanın izini süren felsefe, olguların nedenlerini; bilim ise niteliklerini belirlemeye çalışır. Bilim; tikellerin durumunu açıklayan yasaları, olay ve olguların hakikatini görünenin/duyuya gelenin ardına bakarak araştırırken, felsefe, kavramların niteliğinde arar. Bilim ispatı, felsefe iknayı, sanat da sezdirmeyi hedefler. Sanat, betimlemeyi; bilim, açıklamayı; felsefe de kavramsallaştırmayı seçer. Sanat için imge neyse, felsefe için kavram, bilim için deney odur. Bilim; formüller koyar, bildirir. Felsefe öğretir. Sanat hissettirir. Felsefenin özü ve özeti mantıktır. Mantık için kavramlar neyse, bilim için matematik, matematik için de sayılar odur. Matematik; sayılarla işlem yapan bir tür mantık, mantık da kavramlarla önermeler yapan bir çeşit matematiktir. Matematik; bilimin gözü, sanat ise tahayyülün dilidir.
Mantık, felsefenin, hâyâl ise sanatın nedenidir. Felsefe için mantıksal düşünce neyse, sanat için de tahayyül odur. İnsan, mantığın özellik ve güzelliğine yaslanarak, mantıktan beslenerek düşünmeseydi felsefe, tahayyül etmeseydi sanat var olmazdı. Fakat bu, “Felsefede tahayyül, sanatta ise mantık yoktur” anlamına gelmez. Hayatı anlama ve yorumlama niyet ve gayretiyle oluşan, olgunlaşan felsefede tahayyül, sanatta da mantık vardır fakat felsefede hâyâl, mantığın; sanatta ise mantık, hâyâlin gerisindedir.