Orta Asya`nın Önemli Ticari ve Askeri Yolları

Bilindiği üzere, devletler arasındaki faaliyetlerin büyük bir kısmını siyasi ve iktisadi faaliyetler teşkil eder. Olumlu bir sonuç vermediği takdirde siyasi faaliyetler yerini askerî faaliyetlere bıraktığı gibi iktisadi faaliyetler de çok zaman ticari faaliyetler şeklinde karşımıza çıkar. İşte bu faaliyetlerden dolayı, Orta Asya’da kurulmuş olan sülaleler de komşuları ile çok geniş ticari ve askerî ilişkilerde bulunmuşlardır. Çin’den başlayıp Akdeniz kıyılarında son bulan kervan yollarının Orta Asya’dan geçen kısmını ele geçirme veya bu yolları kendi denetimi altında bulundurma konusunda Orta Asya’da hâkimiyet kuran sülaleler ile Çin ve Tibetliler arasında uzun süren çetin çatışmalar gerçekleşmiştir. Bu ticari-askerî çatışmalar MÖ II. asırdan itibaren, önce Kun-Han (Türk-Çin) çatışması şeklinde başlamış ve kara yollarının önemini yitirdiği XVI. asrın sonlarına kadar devam etmiştir.

Bu kitapta, Türk Kağanlığı’nın kurulduğu 552 tarihinden Samanoğulları’nın ortadan kaldırıldığı 999 tarihine kadar olan dört buçuk asırlık zaman ele alındı. Bu zaman zarfında Orta Asya’nın önemli ticari ve askerî yolları esas itibariyle iki kısma ayrılarak incelenmiştir. Önce Orta Asya’nın orta ve güney kısmı yolları, sonra da Orta Asya’nın kuzey kısmı yolları ele alınmıştır. Bu iki kısımda, yolların geçtiği yerler ile bu yollar üzerinde meydana etmiş olan başlıca olayların, kaynaklara göre, tespitine çalışılmıştır. Ayrıca, her iki kısmı birleştiren kervan yolları üzerinde de durulmuştur. “Yol” kavramı, yol çeşitleri, yolun önemi üzerinde durulmuş, yollar yönünden Orta Asya’nın gösterdiği özellikler belirtilmiş; ticaretin VI. yüzyıla kadar Doğu-Batı ilişkilerinde oynadığı rol ana çizgileriyle incelenmiştir.