Osmanlı Meclisi-i Mebusanında Parlamenter Denetim 1908-1920

Parlamenter sistemde parlamentonun iktidara karşı kullanılabileceği denetim mekanizmaları; Soru, Gensoru, Meclis Araştırması, Meclis Soruşturması ve Genel Görüşme’dir. Bu denetim mekanizmaları sırf bilgi edinme ve tenkitten ibaret değildir. Gensoru yoluyla bakan veya hükûmetin düşürülmesi, meclis soruşturması yoluyla da ilgili bakanın veya başbakanın Yüce Divan’a gönderilmesi mümkündür. Parlamentonun bu denetim mekanizmalarını kullanması karşısında iktidar daka dikkatli, ölçülü ve yasal sınırlar içinde davranmak zorunda kalır. Kısaca parlamenter denetim, iktidarın keyfiliğe kaçması ihtimali önündeki en büyük engeldir. Dolayısıyla parlamenter denetimin sağlıklı işlemesi, parlamenter rejimin ve demokrasinin sağlıklı yürümesiyle doğru bir orantı içindedir. Cumhuriyet Dönemi’ndeki parlamento denetimiyle ilgili birkaç çalışma yapılmıştır. Ancak bu güne kadar Osmanlı dönemi parlamento denetimine ait parlamenter denetim açısından bir eksiklik oluşturmaktadır. Zira; Osmanlı döneminde oluşturulan parlamenter yapı, temelde Cumhuriyet dönemi parlamentoları için bir model teşkil etmiştir. 1920 yılında açılan Büyük Millet Meclisi, Osmanlı döneminde hazırlanan içtüzüğü kullanmış ve bu içtüzük bazı değişikliklerle beraber uzun müddet yürürlükte kalmıştır. Dolayısıyla Cumhuriyet dönemi parlamento uygulamalarının hukukî altyapısı Osmanlı döneminde oluşmuştur. Osmanlı mebuslarının meclis uygulamaları da Cumhuriyet dönemi mebuslarının önündeki en somut örneği teşkil etmiş ve onlar için bir tecrübe ve birikim oluşturmuştur. İfade edilen sebeplerden dolayı bu eserde, eksik olduğu görülen ve ortaya konulmasında fayda olacağı düşünülen İkinci Meşrutiyet Dönemi’ndeki parlamenter denetim konusu incelenmiştir.