Romanın Aynasında Dönüşüm Sancıları

Bu kitap, edebiyat sosyolojisinin kavramsal çerçevesi içinde, Tanzimat ve Servet-i Fünûn dönemi Türk romanları ile Viktorya dönemi İngiliz romanlarını toplumsal dönüşüm ve cinsiyet rolleri bağlamında karşılaştırmalı bir bakışla ele almaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun Batılılaşma sancıları ile İngiltere’nin Sanayi Devrimi sonrası sınıf ilişkilerinin yeniden şekillenişi, iki farklı toplumsal bağlamda ortaya çıkan roman türünün ortak ve ayrışan yönlerini anlamak açısından verimli bir karşılaştırma alanı sunmaktadır.

Eserde, Ahmet Mithat, Recaizade Mahmut Ekrem, Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Rahmi Gürpınar gibi Tanzimat ve Servet-i Fünûn romancılarının eserleri; Charles Dickens, Elizabeth Gaskell, Charlotte Brontë ve George Eliot, gibi Viktorya dönemi yazarlarının metinleriyle yan yana okunmaktadır. Bu karşılaştırma, yalnızca bireysel hikâyeleri değil, aynı zamanda toplumsal yapının dönüşümünü, sınıf farklılıklarını, Batılılaşma ve modernleşme süreçlerini, kadınlık rolleri ile ataerkil yapının sorgulanışını da gözler önüne sermektedir.

Kitap, edebiyat eserlerini tarihsel bağlamlarından koparmadan, onların birer “toplumsal belge” işlevi gördüğünü vurgulamaktadır. Bu bağlamda, Osmanlı toplumunda yüzeysel Batılılaşma girişimlerinin yarattığı kültürel ikilemler ile İngiltere’de sanayileşmenin doğurduğu sınıfsal çatışmalar, seçili romanlar aracılığıyla çözümlenmektedir. Ayrıca, kadın karakterlerin temsilinde görülen farklılıklar ve benzerlikler, dönemin toplumsal cinsiyet ideolojilerinin edebi düzlemdeki yansımalarını açığa çıkarmaktadır.