Şafi`i Fıkıh Usulünün Gelişimi

Şâfi‘î fıkıh usûlünün gelişimi, III./IX. yüzyılın başlarında Muhammed b. İdrîs eş-Şâfi‘î ve onun ilk nesil öğrencilerinin çalışmaları ile başlamıştır. İlk nesil Şâfi‘îler, Şâfi‘î’nin fıkhî düşüncesini ihtisar etme, savunma ve farklı ilmi disiplinlere aktarma suretiyle Şâfi‘î fıkıh usûlünün gelişimi etkili olmuşlardır. İlk nesil Şâfi‘îlerin öğrencileri olan ve Dört Muhammed olarak bilinen Ebû Ca‘fer et-Taberî, Ebû ‘Abdillâh el-Mervezî, İbn Huzeyme ve İbnu’l-Munzir gerek fikrî gerekse de coğrafi olarak Şâfi‘î fıkıh usulünün gelişimine önemli ölçüde katkı sağlamışlardır. IV./X. yüzyılda Irak bölgesine aktarılan Şâfi‘î fıkıh usûlü, buradaki kelâmî ve felsefî hareketlerden etkilenmiştir. Aynı yüzyılda ehl-i hadîs tarafından Horasan bölgesine aktarılan Şâfi‘î fıkıh usûlü, burada rivayet eksenli bir gelişim göstermiştir. Aynı zamanda, Irak merkezli kelâmî bir akım olarak tarih sahnesine çıkan Eş‘arîlik de kısa sürede Horasan Şâfi‘îleri tarafından olumlu karşılanmış ancak bu durum, Eş‘arî ve Şâfi‘î’nin fıkıh usûlüne dair görüşleri bağlamında farklılaşan yorumlarla birlikte V./XI. yüz yıl boyunca da etkili olan fikrî bir krizin oluşmasına yol açmıştır. Şâfi‘î’nin öğrencileri tarafından başlatılan Şâfi‘î usûl düşüncesinin alanine genişletmesi süreçleri Horasan bölgesinde farklı koşullar eşliğinde devam etmiştir.