Savaş ve Ticaret: 20. Yüzyıl Başlarında Rusya`da Ticari Faaliyetlerde Bulunan Rizeli Esnaf

Osmanlılar ve Ruslar tarih boyunca kendilerini derinden sarsacak derecede şiddetli çarpışmaların içine girmişlerse de günümüzde olduğu gibi Osmanlı vatandaşları Rusya’da Ruslar da Osmanlı ülkesinde daima ticarî faaliyetlerini sürdürebilmişlerdir. Bu duruma en büyük kanıt da 1915 yılına kadar Rusya’nın farklı şehirlerinde çeşitli iş kolları üzerinde mesleklerini icra eden Rizeli Osmanlı vatandaşlarıdır. Bu kişiler Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı ve Rus kuvvetleri karşı karşıya gelene kadar uzun yıllar Rusya’nın değişik şehirlerinde faaliyetlerini sürdürmüşler, kendilerinin ve ailelerinin geçimlerini idame ettirmişlerdir. Fakat Birinci Dünya Savaşı ile iki devletin karşı karşıya gelmesi yapılan ticaretin bozulmasına ve yüzlerce ailenin mağdur olmasına yol açmıştır. Ruslar, bu kapsamda kendi ülkelerinde ticarî faaliyetlerde bulunan Osmanlı uyruklu Rizeli esnafa karşı zor kullanmış, mal varlıklarına el koymuş, birikimlerini gasp etmiş ve ardından da tümünü ülke dışına çıkartmak suretiyle büyük mağduriyetlerin yaşanmasına sebebiyet vermiştir.

Birinci Dünya Savaşı’na kadar Rusya’nın farklı şehirlerinde çeşitli iş kolları üzerinde ticarî faaliyetlerde bulunan Rizeli Osmanlı vatandaşlarının sayısı toplam 168’dir. Bunların 95’i fırıncılık, 33’ü balıkçılık, 16’sı çiftçilik, 9’u bakkal, dükkân ve mağaza işletmeciliği, 6’sı otel ve kahvehane işletmeciliği, 5’i lokanta işletmeciliği ve 4’ü de emlakçılık sektöründe çalışmışlardır. Bahsi geçen kişilerin tamamı Rusya’nın çeşitli şehirlerinde kendi işletmelerini kurarak onlarca eleman çalıştırmışlardır.

Birinci Dünya Savaşı’nda iki ülke arasında yaşanan olayların da etkisiyle Rus hükümet yetkilileri tarafından alınan karar gereğince Rusya’da esnaflık yapan Rizeli Osmanlı vatandaşlarının tüm birikimlerine el konulmasıyla esnaflar yirmi dört saat içinde Rusya dışına çıkartılmıştır. Memleketlerine dönmek zorunda kalan bu kişiler yerleşim birimlerinin bağlı bulunduğu idarî birimlerine arzuhal denilen dilekçeler yazmak suretiyle Rusya’da kalan tüm birikimlerinin karşılığına denk gelen zararlarının Osmanlı Devleti’nin yetkili kurum ve kişileri aracılığıyla Çarlık Rusya’sından tazmin edilmesini istemişlerdir. Bu kişilerin kimler ve hangi köyden oldukları, sülale lakapları, Rusya’nın hangi şehirlerinde esnaflık yaptıkları, hangi iş kollarında çalıştıkları, ne kadar zarar ettikleri, hangi yöntem ve gerekçelerle Rusya’dan çıkartılıp memleketlerine dönmek zorunda bırakıldıkları gibi hususlar çalışmamızın içeriğini oluşturmuştur.