Teolog, Eleştirmen, Din Bilimcisi William Robertson Smith

İskoçyalı din teoloğu, etnoloğu ve Eski Ahit eleştirmeni William Robertson Smith (ö. 1894), büyüleyici hayat efsanesi ve muhalif şöhreti ile Kutsal Kitap ve Semitik edebiyat alanında gerçek bir yenilikçi unvanı kazanmıştır. Ancak onu asıl ünlü kılan şey din bilimcisi kimliğidir.
Smith, sahip olduğu mukayeseli teo-sosyo-kültürel yaklaşımı vasıtasıyla aynı zamanda filolojiye dayalı olan Max Müller ve ilkel kültürlerin sağduyu psikolojisinde temellenen teorileri ile tanınan Tylor’dan tamamen farklı üstünlükler taşımaktadır. Mesela Smith’in kadim ve gelişmiş Semitik kültürlere ait yol gösterici ilkeleri, egemen ve baskın İngiliz kültürel antropolojisinin önceden sorgulanmayan birçok varsayımının yeniden değerlendirilmesini sağlamıştır. Sadece bu son teorik katkıları bile Smith’i, tek başına din bilimleri için hâlâ yeterli ve eşsiz bir teolog kılmaktadır.
Yüzeysel mukayeseler yapan diğer “masa başı” din antropologlarının aksine Hicaz’da mahalli Arap kıyafetleriyle kültürel zeminleri karış karış dolaşarak akademik araştırmaları için ciddi veriler toplayan Smith’e göre “Tanrı’nın ait olduğu zemin ile ona inananların yaşadığı topraklar; kültürel, filolojik ve teolojik açıdan birbirleriyle örtüşmektedir.”